بیمه عمر از منظر فقه و حقوق اسلامی

علیرغم آنکه متجاوز از چندین دهه از پیدایش بیمه و قراردادهای بیمه عمر در ایران می گذرد، این بخش از قراردادهای بیمه به دلایل فرهنگی، فقهی و حقوقی هنوز جایگاه واقعی خود را در نظام حقوقی و فقهی پیدا نکرده اند و به دلیل ارتباط آن با حیات و ممات انسان دارای ماهیت و ویژگی خاص بوده و تفاوت چشمگیری با سایر قراردادهای بیمه دارند. از این رو مسایل عمده و اساسی حقوقی قراردادهای بیمه عمر عملاً خارج از حوزه قوانین باقی مانده و باعث بروز مشکلات و شبهات فقهی و حقوقی این قراردادها شده است. فقهای اسلامی درباره ماهیت و مشروعیت بیمه عمر اختلاف دارند؛ به طوری که بعضی آن را به طور کلی نامشروع و به مانند قمار و از مصادیق گروبندی و تحدی با قضا و قدر و اکل مال به باطل و عقدی معلق و سفهی و غرری شمرده اند و بعضی دیگر با تطبیق بیمه عمر با تعاون و صلح و جعاله و ضمان و اجاره و ودیعه و سلم و هبه و مضاربه آن را مشروع دانسته، با استناد به اصول آزادی وصحت و لزوم قراردادها همه انواع بیمه عمر را پذیرفته اند. موافقان، اشکال های ذکر شده برای صحت عقد بیمه را مانند ضمان مالم یجب و غرر و تعلیق یا در عقد بیمه وارد ندیده اند و یا مستند آنها را از نظر استدلالی ضعیف یافته اند. بررسی ادله فقهای مخالف بیمه عمر و پاسخ به آنها ـ که معاملات کنونی بیمه را نامشروع و دارای شبهه هایی چون ربا و غرور و جهالت و قمار و رهان و... دانسته و آن را قراردادی فاسد می دانند ـ بسیار اهمیت دارد.